Bir çok anne ve babanın amacı, öncelikle sağlıklı ve mutlu çocuklar yetiştirebilmektir.  Çocuklarınızın özgüvenli,  karşılaştıkları problemleri çözebilen, sosyal becerileri gelişmiş, başarılı ve saygılı çocuklar olmalarını sağlamak için her anne ve baba gibi uğraşıyorsunuz. Onları daha iyi anlayabilmek ve onlara daha sağlıklı davranabilmek amacıyla birçok kitap okuyor,  uzmanları takip ediyor hatta belki de bir pedagog ya da psikologtan yardım alıyorsunuz.

Çocuklar ınıza elinizden gelenin en iyisini, en güzelini vermeye çalışmanıza, onlara sizin sahip olmadığınız maddi-manevi olanakları ve anne baba tutumlarını sunmanıza rağmen, onları düşündüğünüz ya da beklediğiniz gibi yetiştiremediğinizi düşünüyor ve endişeleniyor olabilirsiniz.

Ebeveynlerle yapılan görüşmelerde birçok anne ve babadan sıklıkla duyduğum şu cümleleri belki sizler de içinizden bir çok kez geçirdiniz:

“Biz anne baba olmay ı beceremedik galiba!”

“Her şeyi yapıyoruz, bir türlü mutlu olmuyor. Sürekli mutsuz, yüzü asık.”

“”Çocuğumuza paylaşmayı, başkalarını düşünmeyi , kıymet bilmeyi öğretemedik.”

“Sorumluluklarını bir türlü yerine getirmiyor, ödülü de cezayı da umursamıyor. ”

“Nerede yanlış yaptığımızı bilmiyoruz?”

“Onun için bu kadar uğraşıyoruz, ama bu emeklerimizin onun için hiç anlamı yok gibi davranıyor.”

Neden mi?

Öncelikle , çocuklarımızı çocuk odaklı aile yapısında yetiştiriyor olmamız nedeniyle düşünce, duygu,  beklenti, davranış, saygı vb. bir çok özellik açısından bizlerin çocukluğundan çok farklı olmaları nedeniyle onları anlamakta zorlanıyoruz. 

1970’li yıllar ve sonrasının  çocukları yani bugünün ebeveynleri olan bizler, ebeveyn merkezli ailelerde büyüdük.  Ailemiz bize değil, bizler ailelerimizin yaşamına uyum sağladık. Örneğin, okulumuz evimize uzaksa arkadaşlarımızla birlikte yürüyerek okula giderdik. Hiç birimizin ailesi daha yakına taşınmaz ya da okul değiştirmezdi.  Arkadaşımızla kavga ettiğimizde ailemiz arkadaşımızla ya da ailesiyle görüşmeye çalışmaz ya da duruma müdahale etmezdi. Bir topumuz ya da bisikletimiz varsa bir tane daha alınmazdı ve onu da arkadaşlarımızla ortak kullanırdık. Bunlarla beraber, sorumluluklarımızı  bizlere çoğu zaman kimse söylemedi. Söylenmesine gerek bırakmadık. Sanki bizden beklenen her şeyi biliyorduk ve bu beklentilere göre davranıyorduk. Bir bakış, bir ima çoğu zaman yetiyordu.  Annemizin bir göz hareketi misafirin yanında nasıl davranacağımızı anlamamıza, babamızın tek bir kelimesi  ısrar etmememiz için yeterli oluyordu. Okula gitmemek , ödev yapmamak, okul giysilerine ve kurallarına özen göstermemek, sevmediğimiz yemeklerin yerine sevdiklerimizi tercih etmek ya da o gün yapılan yemeği yememek gibi kavramların varlığı bile yine bir çoğumuz için söz konusu bile değildi. Arkadaşlık sorunlarıyla kendimiz başa çıkıyor, ödevlerimizi kendimiz yapıyorduk.  Akşam hava karınca ya da babamız eve gelmeden eve gitmemiz gerektiğini biliyorduk. Bizlerin çoğu oyuncak, araç-gereç ve ya giysi gibi isteklerimiz için ısrar etmeyi dahi düşünmezdik.  Ailemizin bizim için aldığı bir çift ayakkabı, doğum günü ya da karne hediyesi  mutlu olmamız için yeterliydi. Sevinçten nasıl teşekkür edeceğimizi bilemezdik. Ailemizden bir şey alınmasını isterken defalarca düşünürdük. Paramızın olup olmadığını  ya da ekonomik bir sıkıntıya neden olup olmayacağımızı düşünerek  isterdik hatta söylemez beklerdik, sabırlı çocuklardık. Maddi rahatlık içinde büyüsek bile bizler pek bir şeyler talep etmeyen çocuklardık. Ebeveynlerimizin davranışlarını, yapmaları gerekenleri sorgulasak bile çoğunlukla bunları ifade etmeyen, eğer ifade edeceksek son derece saygılı bir şekilde ifade eden çocuklardık.  Bir çoğumuz ergenliği/ ergenlik dönemini çocuklarımız gibi sıkıntılı, stresli ve  ailemizi zorlayacak şekilde yaşamadık. Hatta ergenlik kavramını çevremizden ya da kendi çocuğumuz ergenliği yaşarken fark etmeye ve öğrenmeye başladık.  Bunlar gibi daha nice farklılıklarımızı sıralayabiliriz. Olumlu ya da olumsuz koşullara rağmen bizler mutlu çocuklar olduk ya da olmaya çalıştık. Ayrıca, ailelerimiz, orada olduklarını bildiğimiz, her durumda ve koşulda arkamızda olacaklarını hissettiğimiz ama her an günlük yaşamımıza karışan ve içinde olmaya çalışan anne ve babalar değillerdi. Bizler daha özgür çocuklar ve gençlerdik.

Şimdi ise aile yapıları, anne ve baba rolleri, aile içindeki ekonomik sorumluluklar ve paylaşımlar  kısacası toplumsal koşullar çok değişti. Bununla birlikte çocuk büyütme tarzı da değişti.  Anne baba merkezli aile yapısından ç ocuk merkezli aile yapısına doğru evrildik.  Bu değişimin, çocuklarımızın gelişimleri açısından elbette oldukça olumlu yanları oldu. Örneğin, çocuklarımız aile içinde daha rahat bir şekilde istek ve düşüncelerini ifade edebiliyorlar; düşünce ve duygularını rahatça paylaşabiliyorlar. Böylece, birey olduklarını daha erken keşfetme şansına sahip oldular. Bununla beraber, çocuklarımızda mevcut olan ve biz ebeveynlerin anlamakta zorlandıkları, çoğunlukla bizi şaşırtan ve ne yapacağımızı bilemediğimiz, olumsuz olarak değerlendirdiği  değişimler de kaçınılmaz olarak ortaya çıktı. Çünkü,  birçok şeyi çocuklarına göre yapmaya çalışan, bunun için kendisini ve koşullarını zorlayan ebeveynler olduk. En önemlisi, çocukların yapması gerekenleri onların yerine yapan, onlar yerine düşünen ve hisseden ebevynler olduk.  Örneğin, sınıfta mahçup olmasın ya da düşük not almasın diye ödevini biz yapıyoruz, arkadaşının I-pad I var yanında kendisini kötü hissetmesin diye hemen ona da alıyoruz, üzülmesin diye hastalık, kaza, ölüm vb. yaşam olaylarını söylemiyoruz ya da bu olaylar hiç yaşanmamış gibi normal davranmaya çalışıyoruz..  Bunlar gibi daha bir çok örnek verilebilir. Bunların sonucunda ise,  çocuklarımız  duygusal daha zayıf, problem çözme ve zorluklarla baş etme becerileri yetersiz ve yetişkin desteğine ihtiyaç duyan çocuklar oluyorlar.

Acaba, çocukları hayatımızın merkezine koymanın dozunu biraz kaçırdık mı? Her şeyi ayaklarına sunarken, isteklerini yapmaya çalışırken hatta daha fazlasını sağlayarak onların düşünmesini, çözüm yolları bulmasını böylece sorumluluklarını fark edip üstlenmelerini, paylaşmalarını, karşısındakileri düşünmeyi öğrenmelerini  mi engelledik? Bir başka ifadeyle, çocuklarımızın  bu konularda deneyim kazanmalarını  engelleyerek, onların gelişimlerini mi törpülüyoruz diye düşünmek pek de yanlış olmasa gerek.

Çocuklarımızı anlamakta ya da yetiştirirken zorlanmamızda  rol oynayan önemli bir diğer  konu ise çocuklarımıza dair beklentilerimiz ve planlarımız olmasıdır. Her anne baba çocuk sahibi olmadan önce aklında tasarladığı bir çocuk profiline sahiptir. Çocuğu olduğunda ise, o tasarladığı çocupa sahip olduğunu zannederek o çocuğu yetiştirmeye gayret eder. Ona ilişkin hedefler belirler ve sahip olduğu çocuğundan  tasarladığı çocuktan beklediklerini karşılamasını ister. Çocuğunuza yönelik beklentilerinizin size ait olduğunu, sizin istekleriniz olduğunu ve çocuğunuzun bunlardan sorumlu olmadığını  farketmelisiniz. Bir başka deyişle, çocuğunuzun planladığınız, hayalini kurdu ğunuz çocuk olmadığını ve olmayacağını bilmelisiniz. O nun sizden farklı bireysel özelliklerinin , düşünce ve hayallerinin olacağını  gözden kaçırmamalısınız Örneğin, siz çocuğunuzun çok iyi bir sporcu ya da çok başarılı bir cerrah olmasını istiyor olabilirsiniz. Bunun için disiplinli, planlı, düzenli bir çocuk olmasını, akademik  başarısını yüksek tutmasını bekleyebilirsiniz. O ise biraz dağınık ve rahat bir kişilik yapısında olabilir ya da  tiyatroyla  ilgileniyor olabilir. Eğer kendi beklentiniz doğrultusunda onu zorlarsanız, size karşı gelen, sizinle çatışan ya da içine kapanık, hedefi olmayan ve mutsuz  bir çocuk olması kaçınılmaz olur.

Büyüme koşulları ve aile yapılarındaki farklılıkların dışında çocuklarımızı yetiştirirken biz ebeveynlerin bu kadar zorlanmasına neden olan bir diğer konu da onların yaş ve gelişimsel özelliklerini yeterince bilmememizdir. Şöyleki, çocuğunuzla ilgili beklentilerinizi çocuğunuzun karşılamayabileceğini çünkü o beklentileri kavrayacak yaşta olmadığını ve yeterli deneyiminin bulunmadığını gözden kaçırmamalısınız. Y aş ve gelişim düzeyleri nedeni ile  çocuklarınızın olaylara, yaşantılara bakış açıları biz yetişkinlerden oldukça farklıdır. Çocuğunuzun zeki  olması ve söylediklerinizi zihinsel olarak anlaması, onun duygusal açıdan da bunları kavrayabileceği anlamına gelmez.  Onların, sizin yaklaşım amacınızı kavramaktan uzak olabileceklerini göz ardı etmemelisiniz.  Örneğin; çocuğunuzun sosyal ilişkiler kurmasını desteklemek ve güçlendirmek amacıyla çocuğunuz tanıdığı birisiyle karşılaştığında selam vermedi diye ona selam vermesini söyleyebilirsiniz. Yaşına bağlı olarak değişmekle beraber, çocuğunuz muhtemelen bu hatırlatmayı  onu eleştiriyorsunuz, beğenmiyorsunuz gibi algılayabilir ya da onun yetersiz gördüğünüzü düşünebilir.  Bu nedenle de, hiç beklemediğiniz sözler ya da davranışlar  gösterebilir. Benzer  şekilde, düzenli ders çalışmasının onun daha iyi bir eğitim alması ve kariyeri yapması  için önemli rol oynadığını siz bilirsiniz. Ancak bir çok çocuk için okula gitmek, ders çalışmak vb. akademik sorumluluklar bu anlamı taşımaz. Onlar, arkadaşları okula gittiği için, siz gitmesini söylediğiniz için okula giderler. Öğretmeni kızmasın, anne ve babası uyarmasın ya da yazılıdan düşük not almasın diye ders çalışırlar. Bu konuda yaptığınız bilgilendirmeleri dinlerler ve zihinsel olarak anlarlar, ancak duygusal olarak kısa bir süre sonra başka önceliklere yönelirler ve yapmaları gerekenleri yapmazlar. Siz de bunu defalarca anlattığınız halde ve çocuğunuz bunu anlayıp size söz verdiği halde neden yapmıyor diye sinirlenebilirsiniz, ona kızıp ceza verebilirsiniz. Oysaki çocuğunuz bu yaklaşımlarınızdan ders çalışmakla ilgili bir şey öğrenmeyeceği gibi, sizin istediğiniz gibi bir çocuk olmadığını hissederek değersizlik duygusu gelişen bir çocuk olmaya başlar. Çocuklarınızın nu anlayış ve bakış açılarını anlayabilmeniz için onların yaş ve gelişim özelliklerini çok iyi bilmelisiniz.     

Özetle, bugünün çocukları bizlerden çok farklılar. Büyüdükleri koşullar, sahip oldukları imkanlar, donanımlar ve bakış açıları çok  farklı. Ancak, her dönemin çocukları için değişmeyen bir şey vardır.  O da, onların kendiilerini iyi tanıyan, müdahale etmeden önce bekleyen ve ihtiyacı olduğunda destekleyen, koşulsuz sevgi veren; ne yapacağını bilen, kararlı ve net ebeveynlere olan ihtiyaçlarıdır.